"Je kunt je ook uitspreken over Gaza zonder bij te dragen aan antisemitisme in eigen land"
Deze tekst verscheen 13 maart integraal als opinieartikel in Het Parool:
Op dinsdag 5 maart 2024 klonk ‘From the river tot the sea’ luid door de hal van de Tweede Kamer. Afgelopen zondag scandeerden demonstranten de leus bij de opening van het Holocaustmuseum. Deze slogan is bijzonder beladen en kwetsend.
Deze leus is oorspronkelijk bedoeld om aspiraties uit te drukken voor een Palestijnse staat die zich uitstrekt van de Jordaanrivier tot de Middellandse Zee, dus zonder bestaansrecht voor Israël als land. Niet voor niets omarmde terreurorganisatie Hamas deze uitspraak. De slogan heeft daarmee een antisemitische lading en wordt door Joden als bedreigend en intimiderend ervaren. Het betekent immers dat het huidige Israël in zijn geheel moet verdwijnen en impliceert dat de Joodse bevolking weg zal trekken, of erger: wordt verjaagd of vermoord. Een meerderheid van de Tweede Kamer ziet de leus daarom als een oproep tot geweld. Tegenstanders zeggen dat de leus enkel een éénstatenoplossing nastreeft, het nieuwe Palestina, en daarmee niet antisemitisch of gewelddadig bedoeld is. Maar het ontkennen van het recht op zelfbeschikking, van het bestaansrecht in zichzelf dus, is dat wel. De leus werkt daarbij als een hondenfluitje, ofwel een oproep, naar hen die geweld niet schuwen.
Van juridische naar morele afwegingen
Juridisch is er geen eenduidigheid. Er zijn landen in Europa waar deze zin uitspreken tot een veroordeling kan leiden. De Nederlandse rechter oordeelde - voor 7 oktober - dat de uitspraak in de context van de gedane aangifte niet strafbaar is. Hoe dat oordeel nu uit zou vallen weten we nog niet. De context waarin een uitspraak wordt gedaan is daarbij, zoals bij elke uitspraak, belangrijk. Hoe dan ook hoeven we niet te verzanden in juridische polemiek, waarbij voorstanders schermen met de vrijheid van meningsuiting, en tegenstanders met het verbod op aanzetten tot geweld of groepsbelediging. Er is een andere as waarover deze discussie gevoerd kan worden. Die van maatschappelijke verantwoordelijkheid.
Vrijheid van meningsuiting geeft ruimte én verantwoordelijkheid
Vrijheid van meningsuiting geeft ruimte én verantwoordelijkheid om een balans te vinden tussen het uiten van overtuigingen en het respecteren van de gevoelens van anderen. Zeker met oog op antisemitisme, waarvan het aantal meldingen het afgelopen jaar een enorme stijging liet zien. Dit antisemitisme blijft niet bij woorden. In verschillende Europese steden hebben heftige incidenten met veel impact plaatsgevonden. Een week geleden werd een Joodse man neergestoken in Zürich en werd een Joodse man mishandeld in Parijs. Je kunt een slogan niet intimiderend bedoelen, maar hij kan wel angst aanjagen. Je kunt een slogan niet als aanmoediging tot geweld bedoelen, maar hij kan wel tot geweld leiden.
Het respecteren van gevoelens van anderen is geen teken van zwakte, maar van kracht
Dit is geen oproep om demonstraties voor de Palestijnse of Israëlische zaak te verbieden. Het is een uitnodiging om te strijden voor je overtuigingen, waar die ook liggen, met een dieper besef van de impact van onze woorden op de gevoelens en veiligheid van anderen. Een kleine prijs voor een samenleving waarin zoveel mogelijk mensen zich gehoord en veilig voelen. Je weet dat deze slogan pijn doet. Je kunt je ook uitspreken over Gaza zonder bij te dragen aan antisemitisme in eigen land. Het respecteren van gevoelens van anderen is geen teken van zwakte, maar van kracht.
Eddo Verdoner, Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding